ارزیابی ژئوشیمیایی سنگ منشا های احتمالی میدان نفتی آغاجاری

چکیده: میدان آغاجاری یکی از مشهورترین میادین نفتی خاورمیانه است که در فروافتادگی دزفول، در مرز بین دزفول شمالی و دزفول جنوبی واقع شده است. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی ژئوشیمیایی سازند های پابده، گورپی، کژدمی و گدوان در این میدان به عنوان سنگ منشا-های احتمالی می باشد. بدین منظور تعداد 41 نمونه خرده حفاری به وسیله دستگاه راک ایول و py-gc تحت آنالیز های ژئوشیمیایی قرار گرفتند. قبل از هر چیز باید از آلوده نبودن نمونه ها اطمینان حاصل شود که نتایج نمودار s1 به toc صحت مراحل آماده سازی را نشان داد. جهت تعیین پتانسیل هیدروکربن زایی سازند های مورد مطالعه از نمودار s1+s2 در مقابل toc استفاده شد. این نمودار نشان داد که سازند کژدمی بر خلاف سازند گدوان با دارا بودن مقادیر بالای هر دو پارامتر فوق از پتانسیل بالایی بر خوردار است. در مقابل سازند های پابده و گورپی به علت داشتن مقادیر مختلفی از پارامتر های s1+s 2 و toc از پتانسیل هیدروکربن زایی متغیری برخوردارند. استفاده از دیاگرام ون-کرولن و نیز نمودار hi در برابر tmax نشان داد که در سازند کژدمی نوع کروژن غالب از نوع ii و در سازند گدوان از نوع iii می باشد. و همچنین سازند گورپی دارای کروژن نوع ii و ii تا iii می باشد. سازند پابده در این نمودار دارای گستره وسیعی ازنوع کروژن می باشد. همچنین جایگاه نمونه های مورد مطالعه در دیاگرام ون کرولن و hi در برابر tmax نشان می دهد که نمونه های سازند های کژدمی و گدوان در مرحله بالغ و نمونه های سازند های پابده و گورپی در ابتدای پنجره نفتی قرار گرفته اند. موقعیت نمونه ها در نمودار اسمیت نشان می دهد که در اکثر نمونه ها نسبت s1/toc بیشتر از 1/0 است و اکثر نمونه ها در عمقی قرار دارند که شرایط لازم برای زایش نفت را دارا می باشند. استفاده از دیاگرام s2 در برابر toc ابزاری بسیار مناسب برای ارزیابی ویژگی های مواد آلی می باشد، براساس دیاگرام s2 در برابر toc نمونه های سازند های گدوان و گورپی دارای پتانسیل هیدروکربنی ضعیف می باشند. نمونه های سازند پابده دارای محدوده وسیع تری از ضعیف تا خوب از نظر پتانسیل هیدروکربنی می باشند. اکثر نمونه های سازند کژدمی با داشتن مقدار s2 بین دو خط 5=s2 و10=s2 دارای پتانسیل هیدروکربنی خوبی می باشند. از دیگر کاربرد های مهم دیاگرام s2 در برابر toc، تصحیـح میزان شاخص هیدروژن (hi)می باشد. میزان شاخص هیدروژن تصحیح شده برای نمونه های سازند پابده، گورپی و کژدمی در میدان آغاجاری در محدوده بالاتر از (mghc/grock) 300 قرار می گیردکه در این محدوده این سه سازند بیشتر نفت تولید خواهند نمود. همچنین نمونه های سازند گدوان با داشتن مقدار شاخص هیدروژن تصحیح شده در محدوده بین 50 تا 150 گاز تولید خواهند کرد. خط رگرسیون حاصل از نمونه های سازند های کژدمی،گورپی و پابده محور x نمودار s2 به toc را در جهت مثبت آن قطع می کنند، این امر به دلیل بالا بودن کیفیت نمونه ها از لحاظ غنای مواد آلی و نیز نوع کروژن موجود درآن ها (iii-ii) بوده و شیب خط رگرسیون نیز ایده ال می باشد که با توجه به مقدار آن می توان گفت که ماتریکس موجود در این نمونه ها توانسته است به مقدار کمی جذب هیدروکربن داشته باشد. اما خط رگرسیون حاصل از نمونه های سازند گدوان محور x را در جهت مثبت آن قطع نمی کنند، این امر بدلیل پایین بودن کیفیت نمونه ها از لحاظ غنای مواد آلی، و نیز نوع کروژن مـــــوجود درآن ها (iii-iv) بوده و شیب خط رگرسیون نیز در این سازند ها کم می باشد. با در نظر گرفتن مقادیر بدست آمده از نسبت pr/ph می توان محیط رسوبگذاری اولیه هر چهار سازند مورد مطالعه را، محیط دریایی معرفی نمود. براساس نمودار نسبت pri/nc17 و phy/nc18 سازند کژدمی دارای کروژن نوع ii و ii تا iii، سازند گدوان مخلوطی از کروژن نوع ii و iii ، نمونه های سازند پابده دارای کروژن نوع ii تا iii و iii و نمونه های سازند گورپی دارای کروژن نوع ii تا iii بوده و محیط ته نشست آن، محیط دریایی با شرایط احیایی می باشد. رسم دیاگرام نسبت pri/nc17 و phy/nc18 نشان از بلوغ متوسط و عدم وجود تخریب زیستی در نمونه های مذکور می باشد.